Người giỏi thường hỏi nhiều

Hoặc chí ít, họ là những người có-tiềm-năng-giỏi trong tương lai gần.

Hiểu biết đến từ việc học hỏi không ngừng – điều này xưa như trái đất rồi. Thế nhưng khi thực hành việc giảng dạy ở nhiều lớp học, tôi nhận ra một thực tế: Ở bậc học phổ thông, học sinh đầu cấp thường hỏi nhiều hơn học sinh cuối cấp. Ở bậc đại học, sinh viên năm cuối lại hỏi nhiều hơn sinh viên năm nhất. Còn với người lớn, một nhóm đông rất ngại hỏi lại nằm ở các tổ chức giáo dục. Câu trả lời tôi hay nghe là: “À, cái này tôi biết rồi.”

Lúc đầu, điều đó khiến tôi khá bối rối. Sau, tôi dần hiểu, đằng sau sự im lặng ấy có lẽ là văn hoá “dễ tự ái”: một thứ rất Việt Nam, len lỏi qua các thế hệ, giới tính, vị trí xã hội và ngành nghề khác nhau. Và đi kèm với nó là nỗi sợ bị đánh giá, nỗi sợ “mất mặt” khi lộ ra điều mình không biết.

Chúng ta lớn lên trong một xã hội coi trọng “thể diện” hơn sự thật, nơi mà câu “Không biết thì hỏi” đôi khi lại bị hiểu như “Không biết thì dốt”. Nhưng chính vì thế mà nhiều người không bao giờ hỏi, chịu đào sâu vấn đề và cũng không bao giờ biết (kỹ càng) thêm điều gì mới. Cùng với sự phát triển của mạng xã hội, kiến thức của công chúng ngày càng thể hiện ở lớp bề nổi.

Ngược lại, những người giỏi nhất mà tôi từng gặp lại là những người hỏi nhiều nhất. Họ không ngại nói: “Tôi chưa hiểu lắm, bạn có thể nói lại phần đó không?” hay “Hỏi câu này hơi ngu được không?”

Họ không giả vờ biết. Họ không cố tỏ ra thông minh. Họ thật sự tò mò. Và chính sự tò mò đó là năng lượng học hỏi bền vững mà không một tấm bằng cấp hay vị trí xã hội nào có thể thay thế.

Người giỏi không phải là người biết tất cả, mà là người liên tục nhận ra mình chưa biết đủ.

Hỏi không làm ta nhỏ đi, ngược lại, đó là cách ta lớn lên, ở bất kỳ thế hệ, giới tính, vị trí xã hội và ngành nghề nào.